تاریخچه قهوه
قهوه نوشیدنی لذیذ که از عصاره‌ی گیاه قهوه بدست می‌آید.
عصاره‌ی گیاه قهوه، که ما آن را با نام «قهوه» می‌شناسیم براساس روش تهیه و ترکیب با سایر مواد غذایی از جمله شکر، شیر، خامه و بستنی به نام‌های مختلفی از جمله قهوه ترک، قهوه فرانسه، قهوه اسپرسو، کاپوچینو، لاته و موارد این چنینی نامگذاری می‌شود.
آنچه مطالعه کردید تعریفی خیلی ساده و ابتدایی از قهوه بود. در ادامه با تاریخ قهوه آشنا می‌شوید و کل فرایند تبدیل گیاه قهوه به نوشیدنی‌های قهوه فرانسه، قهوه ترک، قهوه اسپرسو، کاپوچینو، لاته و موارد دیگر را برای شما شرح خواهیم داد.
گیاه قهوه
گیاه قهوه درختی با گل‌های سفید است که میوه‌ی حاصل از گل‌های آن به صورت دانه‌هایی شبیه به گیلاس و قرمز رنگ است و به نام گیلاس قهوه شناخته می‌شود.، گیلاس قهوه از اجزای مختلفی تشکیل شده است که درونی‌ترین جز آن، همان دانه‌های قهوه سبز است که می‌شناسیم.
تاریخچه قهوه
در رابطه با تاریخچه قهوه اختلاف نظرهای زیادی وجود دارد اما معتبرترین آن به این اشاره می‌کند که:
قهوه نخستین بار در قرن نهم میلادی توسط چوپانی اهل اتیوپی کشف شد. این چوپان متوجه شد، بزهای او هنگام خوردن دانه‌های یکی از درختان پرانرژی می‌شوند و جنب و جوش بیشتری پیدا می‌کنند و شب را بیدار می‌مانند. در آن دوران راهبان صومعه‌ها، دانایان جامعه به حساب می‌آمدند. به همین دلیل چوپان برای کشف علت این موضوع دانه‌های گیاه قهوه را نزد آن‌ها برد. راهبان با مشاهده‌ی خاصیت دانه‌های قهوه، ایده‌ی خشک کردن و استفاده از این دانه‌ها برای نوشیدنی‌ای مناسب شب‌های عبادت را مطرح کردند و اینگونه قهوه پا به عرصه حیات گذاشت و در دسته نوشیدنی‌ها جای گرفت.
کشورگشایی قهوه
همانطور که در بالا اشاره شد یکی از نقاطی که به عنوان زادگاه قهوه شناخته می‌شود اتیوپی است.
قهوه پس از کشف در اتیوپی توسط مسلمانانی که به سفر حج می‌رفتند به عربستان برده شد و از آنجا توسط بازرگانان دولت عثمانی به عثمانی (ترکیه‌ی امروزی بخشی از امپراطوری عثمانی است) راه پیدا کرد و در آنجا با استقبال بسیاری مواجه شد.
پس از ورود قهوه به ترکیه‌ی امروزی، این نوشیدنی به سرعت در بین مردم رواج پیدا کرد و مکان‌هایی برای سرو این نوشیدنی ایجاد شد. به سبب نزدیکی ترکیه به کشورهای اروپایی، این نوشیدنی پس از ترکیه وارد کشورهای اروپایی مانند ایتالیا شد و از آنجا در کل دنیا گسترش یافت.
قهوه سبز چیست؟
قهوه سبز مغز میوه‌ی قهوه است. نوشیدنی قهوه (قهوه فرانسه، قهوه اسپرسو)، از فرآوری قهوه سبز تهیه می‌شود. قهوه سبز به دلیل خام بودن و تلخی بیش از حد در حالت عادی برای نوشیدن استفاده نمی‌شود اما به دلیل خواص درمانی بیشماری که دارد به عنوان یک مکمل درمانی همیشه مورد استفاده بوده است. در حال حاضر یکی از عمده کاربردهای قهوه سبز مکمل‌های لاغری است.
انواع قهوه
قهوه‌های کشت شده در دنیا همه از یک نوع نیستند و براساس خواص، ویژگی‌ها و محل کشت به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند. از بین تمام گونه‌های قهوه‌ی موجود در جهان، دو نوع قهوه عربیکا و قهوه روبوستا بیشترین حجم را در بین تمامی انواع قهوه را دارند به طوریکه تقریبا تمام حجم قهوه‌های تجاری موجود در دنیا را این دو گونه تشکیل داده است. اولین تفاوت دانه‌های قهوه عربیکا و دانه‌های قهوه روبوستا، محل کشت و شرایط آب و هوایی است که این دو گونه قهوه رشد می‌کنند.
قهوه عربیکا
پرطرفدارترین و گرانترین گونه‌ی قهوه در بین این دو گونه، قهوه عربیکا است. قهوه عربیکا به دلیل محبوبیت بیشتری که دارد تقریبا حدود 60 تا 70 درصد از حجم تولید قهوه در جهان را به خود اختصاص داده است. یکی از دلایل گرانی گونه‌ی عربیکا نسبت به گونه‌ی دیگر یعنی روبوستا بالا بودن میزان تقاضا برای این محصول است.
از لحاظ قدمت، گیاه قهوه عربیکا دارای قدمتی بیش از قهوه روبوستا است و اولین گونه‌ی قهوه کشت شده در دنیا است. گیاه قهوه عربیکا بیشتر در ارتفاعات رشد می‌کند و مزارع تولید این گیاه در ارتفاع 900 تا 2000 متری از سطح دریا قرار دارد.
از دیگر ویژگی‌های این گیاه می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:
- دانه‌هایی تخت و صاف، دانه‌هایی بیضی‌تر از قهوه روبوستا و دانه‌هایی دارای انحنا در خط وسط لوبیای قهوه از جمله ویژگی‌های ظاهری قهوه عربیکا است.
- میزان کافئین قهوه عربیکا مناطق مختلف با هم متفاوت است اما در حالت کلی میزان کافئین قهوه عربیکا نصف میزان کافئین قهوه روبوستا است و این مقدار چیزی در حدود ۰.۸ تا ۱.۵درصد است.
- اسیدیته قهوه که نشان دهنده میزان ترشی قهوه است؛ در قهوه عربیکا بیش از قهوه‌ی روبوستا است.
- در حالت کلی قهوه‌های عربیکا طعم مطلوب‌تر و تلخی کمتری نسبت به قهوه‌های روبوستا دارند.
- اگر شما به قهوه با طعم تلخ علاقه‌مند هستید بهتر است بجای قهوه عربیکا از قهوه روبوستا استفاده کنید.
- میزان چربی قهوه عربیکا بیشتر از قهوه روبوستا است؛ به همین دلیل باریستاها اگر قصد داشته باشند قهوه‌ای با کرمای خوب تهیه کنند از قهوه عربیکا استفاده خواهند کرد.
- گیاه قهوه عربیکا مختص مناطق اتیوپی و سودان است اما امروزه این گیاه در کشورهای برزیل، جامائیکا، کلمبیا، کاستاریکا، کنیا، آنتیگوا، گواتمالا، پرو و اتیوپی تولید می‌شود.
قهوه روبوستا
پس از قهوه عربیکا، دومین گونه‌ی پرطرفدار قهوه در دنیا، قهوه روبوستا است. قهوه روبوستا تقریبا 25 تا 40 درصد از حجم دانه‌های قهوه‌ی تولیدی جهان را به خود اختصاص می‌دهد.
قهوه روبوستا قدمتی کمتر از قهوه عربیکا دارد. قهوه روبوستا پس از اینکه بخشی از مزارع قهوه‌ی عربیکای برخی کشورهای آسیایی مانند اندونزی دچار آفت شد و رو به ویرانی گذاشت کشف شد و جایگزین قهوه عربیکا شد.
قهوه روبوستا بر خلاف قهوه عربیکا در مناطق با حداکثر ارتفاع 800 متر از سطح دریا رشد می‌کند. ارتفاع درختان قهوه روبوستا بر خلاف قهوه عربیکا، تا 12 متر هم است.
از جمله ویژگی‌های قهوه‌های روبوستا می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- مقاومت بیشتر در برابر حشرات و آفات گیاهی.
- دانه‌هایی کوچکتر از قهوه عربیکا، گردتر از قهوه عربیکا، دارای خط صاف در وسط لوبیای قهوه و عدم وجود انحنا در خط وسط لوبیای قهوه از جمله ویژگی‌های ظاهری دانه‌های قهوه روبوستا است.
- قیمت قهوه روبوستا کمتر از قهوه عربیکا است. البته این موضوع به دلیل کیفیت پایین این گیاه نیست و به دلیل فراوانی و مقاومت بیشتر این گیاه در برابر آفات و حشرات است.
- میزان تلخی و کافئین قهوه روبوستا از قهوه عربیکا بیشتر است. درصد کافئین این قهوه چیزی در حدود 1.5 تا 4 درصد است.
- قهوه روبوستا اسیدیته (ترشی) و چربی کمتری نسبت قهوه عربیکا دارد. به دلیل چربی کمتر این قهوه برای تهیه قهوه امریکانو مناسب است.
- عمده قهوه روبوستای جهان متعلق به کشور اندونزی است و به همین دلیل قهوه اندونزی با روبوستا شناخته می‌شود.
علاوه بر اندونزی گیاه قهوه روبوستا در آفریقا هم کشت می‌شود. در حال حاضر و با گسترش استفاده از قهوه در جهان، قهوه روبوستای کشورهای اوگاندا، ویتنام، برزیل، اندونزی و هند به عنوان قهوه‌های روبوستا با کیفیت در جهان شناخته می‌شوند.
رست قهوه
به فرایند برشته کردن قهوه، رست (Roast) یا بو دادن قهوه گفته می‌شود.
همانطور که در بالا اشاره شد میوه‌ی درخت قهوه، گیلاس قهوه است که در درون آن قهوه سبز قرار دارد.
قهوه سبز همان دانه‌های خام قهوه است که شما برای تهیه یک فنجان قهوه به آن نیاز دارید. دانه‌های قهوه سبز به دلیل اسیدیته بالا قابل حل در آب و یا عصاره گیری نیستند به همین دلیل برای تهیه یک فنجان قهوه ابتدا دانه‌های سبز رنگ را برشته کرده، سپس از دانه‌های برشته شده‌ی قهوه، نوشیدنی تهیه می‌شود.
رست قهوه دارای مراحل مختلفی است که طی این مراحل دانه‌های سبز رنگ قهوه به قهوه‌ی کامل برشته شده و تیره رنگ تبدیل می‌شوند. البته تمامی افراد به دانه‌های قهوه کامل برشته علاقمند نیستند به همین دلیل تولیدکنندگان دانه‌های قهوه، در طی فرایند رست، قهوه‌ها را در درجه‌های مختلفی رست می‌کنند (بو می‌دهند) تا هر فرد بتواند براساس ذائقه و علاقه خود، یکی از انواع درجه رست را انتخاب کند.
آسیاب کردن قهوه
تا این قسمت از مقاله به این موضوع اشاره کردیم که گیلاس قهوه، میوه‌ی درخت قهوه است. در درون این میوه دانه‌هایی سبز رنگ وجود دارد که برای تهیه یک فنجان قهوه استفاده می‌شود. این دانه‌های سبز رنگ به دلیل اسیدیته بالا قابلیت حل شدن در آب و عصاره‌گیری را ندارند پس باید ابتدا آن‌ها رست (بو داده) شوند. پس از رست ما به دانه‌های قهوه روبوستا یا عربیکای قهوه‌ای رنگ می‌رسیم. اکنون برای تبدیل این دانه‌ها به نوشیدنی نهایی باید آسیاب شوند تا با استفاده از پودر قهوه آسیاب شده نوشیدنی قهوه تهیه شود.
برای تهیه قهوه چندین روش وجود دارد که ما آن‌ها را با نام‌های فرانسه، اسپرسو، ترک و موارد مشابه دیگر می‌شناسیم.
برای تهیه قهوه به هر یک از روش‌های قهوه اسپرسو، قهوه فرانسه و قهوه ترک، نیاز است که قهوه با درجه خاص و مناسبی پودر و آسیاب شود. درجه آسیاب قهوه یکی از موارد بسیار با اهمیت در تهیه قهوه است و اگر این مورد به درستی رعایت نشود نوشیدنی با کیفیت نخواهد بود. علاوه بر این، اگر قهوه با درجه‌ی مناسب آسیاب نشود ممکن است ابزار تهیه قهوه آسیب ببیند.
اگر بخواهیم درجه‌ی آسیاب قهوه برای تهیه قهوه را در 7 درجه (درجه‌ی 7 به معنای خیلی درشت و درجه‌ی یک به معنای خیلی خیلی ریز است) تقسیم‌بندی کنیم ترتیب آن‌ها به شرح زیر خواهد بود.
- درجه آسیاب 7 مناسب برای تهیه قهوه با کلد برو
- درجه آسیاب 7 مناسب برای تهیه قهوه با قهوه ساز Percolator
- درجه آسیاب 6 مناسب برای تهیه قهوه با فرنچ پرس
- درجه آسیاب 5 مناسب برای تهیه قهوه با کمکس
- درجه آسیاب 4 مناسب برای تهیه قهوه با دستگاه قهوه ساز چکه‌ای
- درجه آسیاب 4 مناسب برای تهیه قهوه با سایفون
- درجه آسیاب 3 مناسب برای تهیه قهوه با موکاپات
- درجه آسیاب 2 مناسب برای تهیه قهوه با اسپرسوساز برقی
- درجه آسیاب 1 مناسب برای تهیه قهوه ترک
نظرات بازدیدکنندگان